اگزما یک عارضه ی پوستی التهابی است که موجب خارش، خشکی پوست، راش پوستی، پچ های پوسته پوسته، تاول، و عفونت پوست می شود. خارش پوست یکی از علائم شایع اگزما می باشد.این عارضه موجب تضعیف سد محافظتی پوست می شود که در نتیجه پوست سلامت و رطوبت خود را از دست می دهد.
اگزما چیست؟
اگزما نوعی التهاب پوست است که در دسته ی درماتیت ها جای می گیرد. 7 نوع متفاوت از اگزما وجود دارد، که هر کدام محرک های متفاوت و علائم خاص خود را دارد:
آتوپیک درماتیت، اگزما دست و پا ، درماتیت تماسی، درماتیت سکه ای، درماتیت سبوره، درماتیت ایستا.
اگزما می تواند از دوران کودکی، نوجوانی، و یا بزرگسالی شروع شود. و میزان بروز علائم از متوسط تا شدید می تواند تغییر کند. نوزادان نیز می توانند در چند هفته ی بعد از تولد،دچار اگزما در نوزادان شوند. در کودکی عموما به صورت پچ های بسیار خشک بر روی بدن ظاهر می شود، گاهی اوقات خارش و التهاب پوست به ایجاد تاول ها و عفونت پوست می انجامد. بزرگسالان نیز در دهه 20 سالگی و یا بالای 50 سال ممکن است اگزما را بروز دهند.
در افرادی که به اگزما دچار می باشند فازی به عنوان "عود دوباره" یا “flare-up” وجود دارد که علائم اگزمای حاد، به شکل خارش شدید بروز می کند که ممکن است تا هفته ها به طول انجامد. مرطوب کننده ها، آنتی هیستامین، کرم های موضعی استروییدی، برای بهبود علائم اگزما پیشنهاد می شود.
گاهی اوقات اگزما با دیگر عارضه های پوستی مانند پسوریازیس اشتباه گرفته می شود. و بهتر است به پزشک متخصص برای تشخیص و درمان مراجعه کرد.
اگزما چطور شروع می شود؟
خشکی پوست، خارش، و راش پوستی اولین علائم شروع اگزما می باشد. با شروع این علائم متوجه می شوید که با یکی از آلرژن ها در تماس بوده اید که موجب شده اگزما عود دوباره کند. شناختن عوامل تحریک کننده شروع اگزما و دوری از آنها یکی از بهترین راه های جلوگیری از عود دوباره آن می باشد.
بیشتر چه قسمت هایی از بدن مستعد ایجاد راش ها می باشند؟
علائم اگزما هرجایی از بدن را می تواند درگیر کند ولی عموما در این نواحی بیشتر دیده می شوند:
- دست ها
- گردن
- آرنج
- ساق پا
- زانو
- پاها
- صورت به خصوص گونه ها
- گوش
- لب ها
مناطقی کمتر دچار علائم اگزما می شوند:
- سینه ها
- داخل کشاله ران
دلایل اگزما
چند عامل مهم در ایجاد اگزما موثر هستند:
1. سیستم ایمنی بدن
2. ژنتیک
3. محیط
4. استرس‌های روانی
اگر ایجاد اگزما به دلیل فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی بدن رخ دهد، سیستم ایمنی آلرژن ها را مانند ویروس ها و باکتری ها مهاجم در نظر می گیرد و فعالیت التهابی و حمله به آنها شایع ترین نوع اگزما آتوپیک درماتیت می باشد که به دلیل فعالیت بیش از حد دستگاه ایمنی بدن ایجاد می شود. این عارضه ممکن است در نقاط مختلف بدن رخ دهد. فاکتورهای بسیاری می توانند به صورت محیطی در کسانی که به صورت ژنتیکی مستعد اگزما هستند این التهابات را ایجاد کنند. به طور مثال یک آلرژن (ماده ی ایجاد کننده ی آلرژی) از داخل و یا خارج از بدن موجب ایجاد این موج پاسخ ایمنی در بدن می شود که به بروز علائم اگزما منجر می شوند. عموما علائم انواع اگزما مشابه است؛ به طور مثال، پوسته پوسته شدن پوست به خصوص در نواحی پشت زانو، آرنج، قسمت های پایینی پا و یا قسمت های دیگر بدن که پوست در این قسمت ها به هم ساییده می شود.
یکی از عوامل ژنتیکی موثر در ایجاد اگزما پروتئینی به نام "فیلارژین" می باشد که در حفظ رطوبت پوست نقش دارد. کمبود فیلارژین موجب ایجاد پوست خشک و حساس می شود. اگر در اقوام شخص افرادی دارای آتوپیک درماتیت و یا انواع دیگر اگزما باشند، احتمالا بروز اگزما در شخص مورد نظر بالا می رود.
علاوه بر فاکتور های ژنتیکی و ارثی، بسیاری از فاکتور های محیطی نیز در ایجاد این عارضه موثر هستند. به چند مورد از دیگر محرک های اگزما را اشاره می کنیم؛
- قرار گرفتن در معرض حرارت و یا برودت شدید به مدت زیاد.
- استفاده از برخی محصولات شوینده که موجب ایجاد شوره بر روی پوست می شوند و یا شامپو های حباب حمام.
- استفاده از برخی دترجنت های شستشوی البسه.
- استفاده از پارچه های پشمی و یا پلی استر در لباس و ملحفه.
- آب میوه و یا سبزیجات طبیعی.
- مواد معطر شمع ها.
- فلزات مانند نیکل در زیورآلات و ظروف.
- فرمالدهید، که در محصولات میکروب زدای خانگی و پاک کننده های سطوح موجود است.
- برخی واکسن ها.
- چسب ها.
- ایزوتیازولینون که به منظور ماده ی آنتی باکتریال، در محصولات مراقبتی مانند دستمال مرطوب ها مورد استفاده است.
- کوکامیدوپروپیل بتائین که ترکیب غلیظ کننده ی شامپوهاست.
- پارافنیلن دیامین، که از ترکیبات تاتوهای موقت و رنگ های چرم ها می باشد.
- گرد و غبار و زندگی در محوطه ی آلوده
به منظور جلوگیری از ایجاد حساسیت به شوینده های خانگی به علائم روی محصولات که مناسب افراد حساس می باشد یا خیر دقت کنید.
همچنین استرس های روحی می تواند "عود دوباره" ی اگزما را به دلایل نامشخصی تشدید کند.
علائم اگزما
در هر فرد علائم اگزما ممکن است با دیگری متفاوت باشد. همچنین نحوه ی مراقبت پوستی و روتین پوستی هر فرد بر نواحی ایجاد اگزما روی پوست تاثیر می گذارد. به علاوه در سنین مختلف نیز ممکن است این مسئله متفاوت بروز کند و نوع و علائم اگزمای یک فرد در کودکی، نوجوانی با بزرگسالی وی متفاوت باشد. اگزما عمدتا همراه خارش و خشکی پوست می باشد. ( نام علمی این خارش pruritus می باشد) شدت خارش می تواند از کم تا ملایم تغییر کند. در برخی افراد به علت شدت بالای خارش، پوست در اثر خاریده شدن دچار زخم و خونریزی می شود. که این پدیده به چرخه ی خارش-زخم معروف است.
علائم عمده ی اگزما عبارتند از:
- خارش
- خشکی و حساسیت پوست
- التهاب و رنگ پریدگی پوست
- پوست خشن و پوسته پوسته و زمخت.
- تورم
افراد ممکن است یکی از این علائم و یا همه ی آنها را از خود نشان دهند. و یا حتی بعد از چند "عود دوباره" ممکن است برای همیشه علائم اگزما از بین برود. در پوست های روشن اگزما قرمز رنگ و در پوست های تیره به رنگ خاکستری، بنفش و یا قهوه ای تیره باتوجه به رنگ پوست فرد نمود پیدا می کند. بهترین راه تشخیص اگزما مراجعه به متخصص پوست باتجربه در تشخیص و درمان اگزما می باشد.
انواع اگزما
7 نوع شایع اگزما وجود دارد که تمیز دادن تفاوت میان آنها و علائمشان کار دشواریست. اما راهکارهای درمانی آنها تقریبا مشابه می باشد.
آتوپیک درماتیت
آتوپیک درماتیتیس یکی از شایع ترین انواع اگزماست ( آتوپیک اگزما ) که به دلیل ایجاد خود ایمنی و فعالیت بیش از حد سلول های دستگاه ایمنی و آسیب به لایه ی محافظتی پوست و ایجاد خارش و خشکی بر روی پوست به وقوع می پیوندد. اگزما مسری نیست، و با تماس پوست از شخصی به شخص دیگر انتقال پیدا نمی کند. دلیل اصلی اگزما شناخته شده نمی باشد ولی باتوجه به مطالعات انجام شده به صورت همزمان تاثیر ژنتیک و محیط در ایجاد این عارضه موثر هستند. همچنین افرادی که بیماری های تب یونجه، آسم و حساسیت غذایی دارند بیشتر مستعد ابتلا به اگزما می باشند. یکی از قدم های موثر در کنترل اگزما داشتن مراقبت پوستی می باشد. بیش 15 الی 20% کودکان و 1-3% بزرگسالان در دنیا آن را تجربه می کنند.
درماتیت تماسی
التهاب و تحریک پوست در اثر تماس با اجسام آلرژن در افراد با این عارضه ایجاد می شود. علائم این نوع اگزما مانند دیگر انواع آن است با این تفاوت که محرک خارجی در این اگزما وجود دارد.
دیسیدروتیک اگزما
این نوع اگزما با ایجاد تاول های کوچک بر روی دست ها و پاها و انگشتان دست و پا ایجاد می شود. ممکن است به عنوان اگزمای دست یا اگزمای پا نیز شناخته شده باشد. (البته انواع دیگر اگزما نیز ممکن است در این قسمت های بدن دیده شود) این نوع اگزما در آقایان به نسبت خانم ها بیشتر شایع است.
نورودرماتیت
ایجاد خارش بسیار حاد یکی از نشانه های نورودرماتیت می باشد. که حدود 12% جمعیت جهان به آن مبتلا می باشند. نواحی که دچار این اگزما می شوند عموما به دلیل تغییر رنگ و خط و خطوط بر روی پوست در اثر خارش شدید پوست مشخص می شوند. این نوع اگزما بیشتر بر روی پا، مچ پا، دست ها، ساعد، آرنج، شانه ها و گردن و کف سر رخ می دهد.
اگزمای سکه ای یا دیسکی
پچ های به شکل سکه ای یا دیسکی اگزما که درماتیت سکه ای نیز نام دارد. این پچ ها ممکن است بر روی پوست پخش شوند و همچنین بسیار خشک و حساس باشند.
درماتیت سبوره
این نوع درماتیت عمدتا در ناحیه ی کف سر می باشد که شوره ایجاد می کند. در این افراد خارش و راش ها در کف سر و یا اطراف صورت دیده می شود که با استفاده از شامپوهای ضد شوره بهبود می یابد.
درماتیت ایستا
این نوع اگزما به اگزمایی رگی نیز معروف است که در اثر ناکافی بودن گردش خون در پاها ایجاد می شود. علائم این اگزما بیشتر در پاها دیده می شود که شامل خارش و قرمزی در افراد با پوست روشن است. ودر پوست های تیره این تغییر رنگ به رنگ های قهوه ای و بنفش و خاکستری یده می شود.
مشکلات اگزما
عموما اگزما به صورت بروز علائم حساسیت و خارش ظاهر می شود ولی مشکلاتی که در ادامه ذکر می شود برای فرد مبتلا به اگزما ممکن است ایجاد شود:
- تاول: ممکن است در نواحی از پوست که اگزما بروز می کند تاول دیده شود.
- عفونت: زمانی که باکتری، قارچ و یا ویروس ها از طریق زخم های ایجاد شده ی ناشی از خشکی پوست وارد پوست شوند، عفونت ایجاد می کنند.
علاوم بروز این مشکلات عبارتند از:
- تب و لرز
- خروج مایع زرد رنگ از تاول ها
- درد و التهاب
اگزما یک عارضه ی پوستی است که به دلایل ناشناخته در برخی از افراد به خصوص در دوران کودکی و نوجوانی بروز پیدا می کند. برخی از افراد نیز ممکن است در بزرگسالی به این عارضه مبتلا شوند. این بیماری فاقد درمان بوده و با مراقبت های پوستی می توان از بروز آن پیشگیری کرد. اگر در افراد این عارضه غیر قابل کنترل باشد و یا بروز مشکلات عفونتی و خون ریزی نماید حتما باید برای ادامه ی مراقبت از پوست به پزشک متخصص مراجعه شود.
درمان اگزما
متاسفانه تا به امروز درمانی برای بیماری اگزما شناخته نشده است. البته هر درمانی به صورت جداگانه برای علائم در نظر گرفته می شود و با در نظر گرفتن سن و شدت اگزما درمان های متفاوتی انجام می شود؛ مرطوب کننده های درمانی، داروهای موضعی نسخه ای مانند کورتیکواستروئید های موضعی، فوتوتراپی ( نور درمانی )، داروهای سرکوب کننده ی دستگاه ایمنی، و حتی داروهای تزریقی.
البته استفاده از درمان هایی مانند کرایو تراپی، استفاده از عسل های درمانی، و طب سوزنی نیز می توانند در بهبود اگزما موثر باشند. برای استفاده از این چنین درمان های خانگی حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید.
پیشگیری از ایجاد عود دوباره ی اگزما یکی از قدم های مهم می باشد که از طرق توضیح داده شده می توان از عود اگزما پیشگیری کرد:
- ممانعت از تماس با مواد آلرژن و تشدید کننده اگزما
- داشتن روتین روزانه استحمام و مراقبت پوست
- استفاده از کرم های OTC و محصولات نسخه ای
در خانواده هایی که مستعد اگزما هستند نوع و علائم اگزما در افراد خانواده متفاوت است. با افزایش سن کودکان علائم اگزما ممکن است در آن ها بهبود پیدا کند و همچنین، بزرگسالان نیز بدون وجود هیچگونه علائم اگزما در کودکی می توانند در بزرگسالی به آن مبتلا شوند.
خوشبختانه می توان با برخی درمان های موضعی علائم اگزما را کنترل کرد.
سوالات متداول درباره اگزمای پوستی
1. چطور اگزما تشخیص داده می شود؟
با کمک پزشک متخصص و بررسی دقیق پوست و انجام آزمایشاتی مانند تست آلرژی، آزمایش خون، و بیوپسی پوست می توان بررسی های لازم را انجام داد.
2. اگزما چه مدت طول می کشد؟
این عارضه، به صورت مادام العمر می باشد. و می تواند در تمام سالیان زندگی یک فرد همراه وی باشد. این عارضه حتی ممکن است به خودی خود از بین برود.
3. چه نوع مرطوب کننده ای مناسب پوست اگزماییست؟
به دلیل اینکه پوست افراد مستعد اگزما بسیار حساس می باشد، بهتر است از محصولاتی استفاده کرد که تحریک کننده ی پوست نباشند.
- بدون رنگ و بدون عطر و هایپوآلرژیک باشند.
- محصولات مناسب پوست حساس.
- محصولاتی که حاوی وازلین و روغن های معدنی باشند.
- محصولاتی که حاوی لیپیدها و سرامیدها به منظور ترمیم سد دفاعی پوست باشند.
4. آیا اگزما با درد همراه است؟
اگزما عموما ایجاد درد نمی کند، اما به دلیل اینکه پوست آسیب دیده است ممکن است با کوچکترین تحریک پوست مانند خارش ، زخم ایجاد شود و که این زخم ها موجب ایجاد درد می شوند. بعضی از انواع اگزما مانند درماتیت تماسی ایجاد تورم و و حس سوزش که بسیار ناخوشایند است می کند.
5. آیا خوراکی ها بر عود اگزما تاثیر می گذارند؟
ارتباط مستقیمی بین آلرژی غذایی و ایجاد اگزما شناخته شده نیست. ولی در کسانی که دچار اگزما هستند ممکن است بروز حساسیت در آنها موجب عود اگزما نیز شود. عموما این مواد خوراکی ایجاد آلرژی می کنند:
- بادام زمینی
- لبنیات
- تخم مرغ
حتی اگر با مصرف مواد غذایی دیگر مانند ادویه جات اگزما عود پیدا می کند باید از این قبیل مواد غذایی دوری کرد.
6. آیا اگزما یک بیماری خودایمنی است؟
اگزما نقص در دستگاه ایمنی و فعالیت بیش از حد آن است ولی در دسته ی بیماری های خودایمن دسته بندی نمی شود.
7. آیا اگزما مسری است؟
اگزما مسری نمی باشد و از شخصی به شخص دیگر انتقال پیدا نمی کند، بلکه به دلیل دخالت ژنتیک و محیط ایجاد می شود.
